17 redenen waarom Internationale Vrouwendag bestaat en een uitnodiging aan de Europese man om in de actiestand te komen.

TW: dit artikel bevat informatie over seksueel/huiselijk geweld, aanranding, verkrachting

Sinds het begin van de twintigste eeuw wordt jaarlijks op 8 maart Internationale Vrouwendag gevierd. Op deze dag worden de sociale, economische en politieke prestaties van vrouwen wereldwijd geëerd. Er wordt stilgestaan bij de vooruitgang van de afgelopen decennia, maar ook bij de grote problemen die er nog – of weer – zijn. Op Internationale Vrouwendag wordt er gekeken naar de positie van vrouwen. Het is een dag van bewustwording, reflectie en activisme. Een dag van feminisme, emancipatie en gelijkwaardigheid. Maar ook de dag waarop veelvuldig de vraag wordt gesteld: ‘Waarom  is er eigenlijk geen Internationale Mannendag?’

Nou, beste mensen mannen, die is er wel! Jaarlijks op 19 november. Natuurlijk is dat ook een belangrijke dag. Om stil te staan bij de mentale gezondheid van mannen bijvoorbeeld. Om credo’s als boys don’t cry onderuit te schoffelen. Voel je vrij om hier uitgebreid bij stil te staan.

Maar vaststaat, it’s a man’s world. Dat Internationale Vrouwendag dus meer aandacht krijgt, is helemaal niet zo gek. Om in de woorden van Jens van Tricht, Directeur van Stichting Emancipator, te spreken: “Het moment van het jaar dat het meest op [Internationale Mannendag] gegoogeld wordt, is [op] Internationale Vrouwendag. Dan denken mannen dat ze uitgesloten worden. (…) Het beeld dat Internationale Mannendag oproept, is dat er een symmetrie in ongelijkheid is tussen mannen en vrouwen. Dat mannen in de wereld het net zo slecht in de wereld hebben als vrouwen. Dat is natuurlijk een hele scheve verhouding.”

Aangezien Internationale Vrouwendag een zeer belangrijke dag is, staat Shaping Europe er in deze column uitgebreid bij stil. Het gaat namelijk nog helemaal niet zo goed. Wereldwijd, en dus ook in Europa. Temeer, omdat: 

• De Gender Equality Index de Europese Unie (EU) een gemiddelde score geeft van 71 op 100. Sommige landen blijven steken met gemiddeldes tussen de 50 en de 60, zoals Slowakije, Tsjechië, Griekenland, Kroatië, Hongarije en Roemenië.
• Ongeveer een derde van de Europese landen nog nooit een vrouwelijke premier of president heeft gehad, waaronder Nederland.
• Vrouwen in de EU gemiddeld 12,7% minder verdienen dan hun mannelijke collega’s, terwijl zij dezelfde baan hebben. Dat betekent dat vrouwen gemiddeld bijna twee maanden per jaar ‘gratis’ werken. De grootste gender pay gap is te vinden in Estland, waar het verschil wel 21.3% (!) is, gevolgd door Oostenrijk met 18.4%.
• In verschillende EU-lidstaten het aantal slachtoffers van femicide (de moord op een vrouw vanwege haar gender – vaak door een ex-partner, partner of familielid) niet wordt bijgehouden. Femicide wordt sowieso ondergerapporteerd door veel autoriteiten. Hierdoor is het aantal slachtoffers moeilijk in te schatten. Wel weten we dat er in Nederland elke 8 dagen een vrouw wordt vermoord, in 6 op de 10 gevallen door haar (ex-)partner. Speciale wetgeving is er in de meeste landen niet.
• De Istanbul Conventie (Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld) door veel EU-lidstaten niet goed wordt nageleefd, of überhaupt niet in werking is gesteld. Voorbeelden van dat laatste zijn Tsjechië, Hongarije en Litouwen. 
• Vrijwel elke vrouw ervaring heeft met (straat)intimidatie. Een derde van de Europese vrouwen heeft bovendien ervaring met fysiek of seksueel geweld.
• Sinds Meta, het moederbedrijf achter Facebook, WhatsApp en Instagram, een andere koers is gaan varen mag je vrouwen op Facebook voortaan omschrijven als ‘huishoudelijke objecten’ of ‘bezit’. Homoseksualiteit mag er overigens ook worden omschreven als een ‘mentale ziekte’ en witte mensen als ‘superieur’.
• Er eind 2024 een Duitse Telegramgroep met 70.000 (!) leden werd ontdekt, waarin tips werden gedeeld hoe je vrouwen kunt drogeren en seksueel misbruiken. Ik denk niet dat ik cynisch ben als ik zeg dat dit heus niet de enige perverse groepschat in Europa is. En dat dit dus ook betekent dat Gisèle Pelicot niet de enige is. De Franse Pelicot werd (onbewust) jarenlang gedrogeerd en verkracht door haar echtgenoot en tientallen andere mannen. Zij gaf haar anonimiteit op om tijdens het proces in 2024 publiekelijk te getuigen. Hiermee werd zij het symbool in de strijd tegen seksueel geweld
• De vrouwelijke winnaar van de Two Nights Tour, een schansspringtoernooi voor vrouwen, een ‘goedgevulde’ toilettas won. Haar mannelijke collega ontving 3000 Zwitserse Frank, oftewel 3200 euro.
• Het prijzengeld van het Europees kampioenschap vrouwenvoetbal in 2022 zestien miljoen euro bedroeg, ten opzichte van 371 miljoen euro bij de mannen. Je hoeft niet aan te komen met een ‘dat komt omdat mannenvoetbal populairder is en meer kijkcijfers heeft’, want: de kijkcijfers liggen dan wel drie keer zo hoog bij mannenvoetbal, het prijzengeld gaat wel 23 keer over de kop. In verhouding? Denk het niet.
• Acht op de tien Britse tieners de video’s van Andrew Tate heeft gezien. Het aantal jonge Britse mannen dat materiaal van Tate heeft gezien ligt zelfs hoger dan het aantal dat van Rishi Sunak – ten tijde van de peiling de premier van het Verenigd Koninkrijk – heeft gehoord. Bijna de helft van de ondervraagden kijkt bovendien positief naar Tate. Voor wie het niet weet: Tate wordt onder andere verdacht van mensensmokkel, verkrachting en ontucht met minderjarigen.
• Het abortusrecht in Europa onder druk staat. Meer daarover lees je in dit uitgebreide artikel.
• In alle EU-landen, op Ierland na, mannen een betere gezondheid rapporteren dan vrouwen. De levensverwachting van vrouwen ligt hoger in de EU, maar zij leven wel meer jaren in een slechte(re) gezondheid.
• Gemiddeld genomen is 35% van de managers in Europa vrouw en dus 65% man. Zweden voert de ranglijst aan; 44 procent van de managers is er vrouw. Ook Letland, Polen en Bulgarije kennen een bovengemiddeld aantal vrouwelijke managers. Nederland behoort met een percentage vrouwelijke managers van 30 procent tot een van de laagste van de Unie. Alleen in Duitsland, Italië, Cyprus, Tsjechië, Kroatië en Luxemburg is het aandeel vrouwelijke managers nog lager.
• Europese vrouwen structureel achtergesteld worden in de gezondheidszorg. Dat komt door een combinatie van medische vooroordelen, sociale ongelijkheden en een gebrek aan genderspecifiek onderzoek. Zo worden hart- en vaatziekten bij vrouwen vaak later herkend, omdat hun symptomen afwijken van het ‘mannelijke model’ waarop diagnostiek is gebaseerd. Ook worden pijnklachten bij vrouwen sneller en vaker gebagatelliseerd dan bij mannen. Daarnaast spelen economische ongelijkheden een rol: vrouwen verdienen gemiddeld minder en werken vaker in onzekere dienstverbanden. Hierdoor hebben ze soms minder mogelijkheden om zorgkosten te betalen. Daarnaast nemen vrouwen over het algemeen een groter deel van de onbetaalde zorg/werkzaamheden (zoals zorg voor kinderen, mantelzorg, et cetera) op zich, waardoor ze minder tijd hebben om voor zichzelf te zorgen. Dit belemmert zo dus de toegang tot zorg.  
• Ongeveer 50% van de vrouwen en slechts 6% van de mannen in de EU primair verantwoordelijk is voor de persoonlijke en lichamelijke verzorging (eten geven, badderen, luiers verschonen, et cetera) van hun kinderen.
• In 25 van de 27 EU-lidstaten het armoedecijfer hoger ligt voor vrouwen dan voor mannen. Dit kan in sommige gevallen leiden tot menstruatiearmoede. Slechts vier EU-lidstaten (Spanje, België, Ierland en Frankrijk) hebben nationale maatregelen ingevoerd om dit aan te kaarten.
• Het aandeel vrouwelijke Europarlementariërs structureel een stuk lager is dan het aandeel mannelijke Europarlementariërs. Sterker nog, tijdens de verkiezingen in 2024 is het percentage vrouwelijke Europarlementariërs voor het eerst sinds 1979 gedaald. Momenteel is 39% van de Europarlementariërs vrouw en 61% man. Ook verschillende andere instellingen van de EU kennen overigens een daling in het percentage vrouwen.

De bovenstaande lijst met voorbeelden had moeiteloos langer kunnen zijn. De relevantie van Internationale Vrouwendag lijkt hiermee meer dan duidelijk. Betekent dit dat alles alleen maar slecht gaat in Europa? Nee. Maar zolang de helft van de Europese bevolking structureel wordt achtergesteld, is er geen sprake van échte vooruitgang. Internationale Vrouwendag is daarom geen symbolische of ‘oneerlijke’ dag; het is een harde herinnering aan wat er nog moet gebeuren – een oproep tot actie dus.

Kortom, Europese man, kijk om je heen! Erken de misstanden die zich recht voor je ogen afspelen. Google niet direct naar Internationale Mannendag op 8 maart aanstaande, maar heb het met je vrienden over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Neem maatregelen om de onbetaalde zorg thuis beter te verdelen. Loop mee met een protestmars. Vergeet Andrew Tate. Stem bij de volgende verkiezingen op een vrouw. Je kunt aan de zijlijn blijven staan, maar uiteindelijk raakt genderongelijkheid ons allemaal. En verdwijnen…? Dat doet het niet vanzelf. Internationale Vrouwendag sluit mannen dus niet uit; het is juist een uitnodiging om bij te dragen aan een geëmancipeerd Europa. 

Loes ter Horst heeft een master Crisis and Security Management (Universiteit Leiden) en een master Midden-Oostenstudies (Universiteit van Amsterdam). Hiervoor heeft ze een bachelor Liberal Arts and Sciences behaald met een hoofdrichting in International Governance (USBO, Universiteit Utrecht).

Beeld: Shutterstock