Conflict en Defensie

Eén jaar oorlog

Een jaar oorlog in Oekraïne

Een aantal recente ontwikkelingen van de oorlog in Oekraïne.

Precies een jaar geleden, op 24 februari 2022 begon de invasie van Oekraïne door Rusland. Destijds is er op deze website meermaals aandacht besteed aan de oorlog vanuit verschillende perspectieven. Zo kon je een artikel lezen over de reactie van de Europese Unie (EU) op de invasie, de rol van sociale media in de oorlog en het gebruik van gas als een ‘wapen’ door de EU om Rusland dwars te zitten. Een tijd daarvoor, in 2021, kon je een artikel lezen over de opbouw van het conflict sinds 2014. Want laten we niet vergeten dat de Russisch-Oekraïense oorlog zijn startpunt bijna acht jaar eerder kent, toen op 20 februari 2014 de annexatie van de Krim begon en de hybride oorlogvoering in de Donbas regio van start ging.  

Dit artikel is geen overzichtsartikel, simpelweg omdat de oorlog enorm veel belangrijke momenten heeft gekend tot nu toe die moeilijk samen te vatten zijn. In plaats daarvan is er aandacht voor een aantal recente ontwikkelingen vanuit Rusland, Oekraïne en ‘de rest’. 

Poetin en zijn speech 

Op 21 februari 2023 sprak de Russische president Vladimir Poetin het Russische volk toe in zijn ‘Toespraak van de Russische President aan de Federale Vergadering’ (Poslanije Prezidenta Rossijkoj Federatsii Federalnomoe sobranijoe). Op enkele uitzonderingen na wordt deze toespraak jaarlijks gehouden. Dit jaar duurde de toespraak maar liefst twee uur, een nieuw record. Ondanks dat de richting die Poetin is opgegaan in de speech niemand verrast, heeft hij toch de gemoederen bezig gehouden de afgelopen paar dagen.

Een aantal uitspraken van Poetin tijdens zijn speech passen binnen het narratief dat hij eigenlijk vanaf het begin van de oorlog al laat horen. Neem bijvoorbeeld de uitspraak “wij voeren geen oorlog met het Oekraïense volk”, doelende op het narratief dat het de anti-Russische regering in Kyjiv (eerder ook wel geassocieerd met ‘Nazi’s’ vanuit het Poetin regime) is waartegen gevochten wordt. Echter hebben we het afgelopen jaar veelvuldig kunnen zien dat Oekraïners slachtoffer zijn van oorlogsgeweld, met als meest bekende voorbeeld het bloedbad van Boetsja waar Russische troepen honderden Oekraïense burgers doodden.

Poetin laat duidelijk naar voren komen in zijn toespraak dat het niet Rusland was die de oorlog begon, maar de regering in Kyjiv. Rusland zou volgens Poetin enkel geweld hebben gebruikt om de oorlog te stoppen. Dat was echter niet wat ze wilden. Poetin claimt dat het Rusland was die er alles aan heeft gedaan om dit conflict op een vreedzame manier op te lossen. Hij sluit de speech dan ook af met de woorden “de waarheid staan aan onze kant”, voordat er luid applaus uit de zaal te horen was.

Deze twee uur durende toespraak laat weliswaar geen nieuw narratief horen, maar is opnieuw een bevestiging van het bestaan van een alternatieve waarheid binnen het Kremlin. Wie deze waarheid produceert en wie hem daadwerkelijk gelooft binnen de top weten we niet. Hoe dan ook ziet het er niet naar uit dat de oorlog vanuit Russische kant snel afgelopen zal zijn zolang dit narratief de boventoon voert.

Zelenskij en zijn toespraken

De Oekraïense president Volodimir Zelenskij heeft zichzelf vanaf het begin van de oorlog neergezet als een sterke leider die er alles aan zal doen om zijn volk te beschermen en deze oorlog te stoppen. Dit deed hij in het begin vanuit Oekraïne zelf, want hij had de overtuiging dat het een teken van zwakte zou zijn als hij op de vlucht zou gaan en dekking zou zoeken in een ander land. De afgelopen paar maanden zien we echter dat Zelenskij niet enkel de strijd voert vanuit Oekraïne, maar ook vanuit het buitenland. Dit is natuurlijk geen vluchtgedrag, alles behalve, maar een manier van Zelenskij om in gesprek te gaan met de wereldleiders die hem en zijn land willen steunen. 

In zijn tweede reis buiten Oekraïne bezocht Zelenskij het Europees Parlement waar hij op 9 februari een toespraak hield. In zijn toespraak benadrukt Zelenskij de band die Oekraïne met de rest van Europa heeft, maar vooral ook dat de aanval op Oekraïne daarmee niet enkel een aanval op het Oekraïense volk is, maar op de “Europese manier van leven”. De oorlog is daarmee volgens hem ook gericht op het vernietigen van deze manier van leven. Daarnaast benadrukt hij de wens van Oekraïne om uiteindelijk lidstaat van de EU te worden. De steun vanuit de lidstaten is volgens Zelenskij dan ook enorm belangrijk in de strijd. Tijdens zijn eerste reis buiten Oekraïne, eind 2022, sprak Zelenskij het Amerikaanse Congres toe. Ook in deze toespraak noemde hij de steun van niet enkel de Verenigde Staten, maar ook die van Europa en de rest van de wereld van enorm belang was.

Buiten de officiële toespraken van Zelenskij lijkt de vraag om steun vanuit Oekraïne op dit moment vooral over wapens te gaan. Specifiek voor de EU werd in januari 2023 het budget voor wapenlevering al verhoogd van 3,1 miljard naar 3,6 miljard. Dit geld wordt gestopt in een fonds waar lidstaten gebruik van kunnen maken om wapens te leveren aan Oekraïne. De EU levert namelijk niet zelf wapens, maar vergoedt enkel de wapenlevering. Van de EU-lidstaten zijn het Duitsland en Polen die tot nu toe de meeste wapens hebben geleverd. Echter zien we de afgelopen tijd dat steeds meer Europese landen steeds zwaardere wapens aan het leveren zijn. Begin deze week was het bijvoorbeeld Spanje die aankondigde zes Leopard 2-tanks te sturen.

Het is nog niet voorbij

Zoals eerder al werd gezegd, ziet het er niet naar uit dat de oorlog snel voorbij gaat zijn. Rusland is nog niet klaar, noch fysiek als mentaal. De Russen redden zich nog steeds in Oekraïne, ook al gaat het met vlagen minder goed. De toespraak van Poetin heeft laten zien dat er mentaal ook nog steeds een geloof in de oorlog is. Dit wil echter niet zeggen dat iedere Rus volledig achter de oorlog staat. We hebben natuurlijk al genoeg Russen die het er niet mee eens waren het land zien ontvluchten, maar ook van Russen die zich niet hardop uitspreken kunnen we er niet vanuit gaan dat zij de oorlog steunen. Veel mensen blijven namelijk bewust stil omdat ze bang zijn voor de gevolgen als ze zich wel uitspreken. Ook zijn er genoeg mensen die weinig weet hebben van wat er zich precies afspeelt, omdat de informatievoorziening onjuist of onvoldoende is. 

Dat de oorlog dus nog niet voorbij is, dat is een feit, maar dat hij al een jaar duurt is ook iets om bij stil te staan. Een jaar is lang, al helemaal in de samenleving waarin we nu leven. Het leven gaat snel: sociale media brengen ons het nieuws binnen een mum van tijd. Dit zorgt ervoor dat mensen sneller en beter geïnformeerd zijn van ontwikkelingen in de wereld. De downside is echter dat men ook sneller aandacht verliest voor diezelfde ontwikkelingen, al helemaal als ze lang duren. Dat de oorlog dus al een jaar duurt, is iets om bij stil te staan, niet alleen omdat het een oorlog betreft die enorm veel slachtoffers heeft gemaakt tot nu toe, maar ook omdat we niet moeten vergeten dat er nog dagelijks slachtoffers vallen, ook al zien we dat misschien niet meer elke dag op onze schermen. 

Daarbij is het ook belangrijk dat we niet vergeten dat het Oekraïne is die hier de hoofdrol speelt, als slachtoffer. Het Oekraïense perspectief is in de verhaallijn dus het meest belangrijk. Laten we dus niet enkel óver Oekraïne praten, maar vooral mét Oekraïne, zoals de EU bijvoorbeeld heeft gedaan tijdens die recente top waar Zelenskij aanwezig was. En laten we aandacht blijven houden voor het conflict, want ook zonder pushmelding staat de wereld niet stil. 

Esmee Slutter heeft Geschiedenis (Radboud Universiteit) en Russische Studies (Universiteit Leiden) gestudeerd. Op het moment is ze bezig met het behalen van haar master East European Studies aan de Universiteit van Amsterdam.

Beeld: Shutterstock

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *