De mogelijke impact van de overwinning van Trump op de betrekkingen tussen de EU en de VS.

Na wat op sommige momenten aanvoelde als een gebed zonder end, zijn nu – sneller dan verwacht – de resultaten van de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024 binnen. De beslissing van de Amerikaanse kiezers heeft geresulteerd in nog eens vier jaar presidentschap van Trump, samen met een door de Republikeinen gecontroleerde Senaat en waarschijnlijk een door de Republikeinen gecontroleerd Huis van Afgevaardigden. De terugkeer van Donald Trump en zijn ‘Make America Great Again-beleid’ in het Witte Huis is zeker controversieel. Terwijl Amerikanen de uitkomst van deze verkiezingen verwerken met gemengde gevoelens, variërend van vreugde tot afschuw en bezorgdheid, is het de moeite waard om te onderzoeken wat dit betekent voor de toekomstige relatie tussen de Verenigde Staten (VS) en de Europese Unie (EU). Nu de VS opnieuw vier jaar een meer isolationistisch America-first-beleid zal voeren, moet de EU haar relatie met de VS opnieuw benaderen – met name op het gebied van economisch en buitenlands beleid. Een succesvolle reactie van de EU zou kunnen leiden tot een algehele versterking van de EU door middel van meer samenwerking tussen de lidstaten bij het bevorderen van de belangen van de EU op internationaal niveau en een sterkere ontwikkeling van een leidende Europese defensie.

Invloed op het economisch beleid

Momenteel hebben de VS en de EU de grootste onderlinge handels- en investeringsbetrekkingen ter wereld. Volgens de EU hadden de economische betrekkingen tussen de VS en de EU in 2021 een omvang van 1,2 biljoen euro. De handel tussen beide zijden van de Atlantische Oceaan biedt direct werk aan 9,4 miljoen mensen en indirect aan 16 miljoen. We kunnen dus gerust stellen dat de EU en de VS nauwe economische betrekkingen onderhouden.

De terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis zou hier echter verandering in kunnen brengen. Tijdens zijn eerste presidentschap bekeken de VS de economische relatie met de EU in een negatiever daglicht. Dit was deels te wijten aan het handelstekort van de VS in goederen (de hoeveelheid die het importeert versus de hoeveelheid die het exporteert) met de EU, dat in 2018 opliep tot 169 miljard dollar, een stijging van 77,1% sinds 2008. In deze periode hadden de VS echter nog steeds een overschot in de handel van diensten met de EU. De VS reageerden op dit handelstekort door de onderhandelingen over een handelsovereenkomst tussen de VS en de EU, het Trans-Atlantisch Partnerschap voor Handel en Investeringen, op te schorten. De VS legden ook een tarief van 10% op aluminium en een tarief van 25% op staal dat uit de EU werd geïmporteerd, wat ertoe leidde dat de EU reageerde met eigen tarieven op Amerikaanse producten zoals Levi’s en Harley Davidson motorfietsen.

Een tweede presidentschap van Trump zal waarschijnlijk de terugkeer van deze gespannen economische relatie tussen de EU en de VS betekenen. Trump heeft al verklaard dat hij tarieven van 20% zal heffen op alle goederen die vanuit andere landen, waaronder de EU, in de VS worden geïmporteerd. Hoewel het verre van zeker is dat zo’n drastisch economisch beleid volledig zal worden uitgevoerd, hebben wijdverspreide Amerikaanse tarieven op goederen uit de EU, vooral op Duitse auto’s, het potentieel om de economieën van meerdere lidstaten te schaden. Bovendien bestaat het risico dat de VS de invloed van China proberen te verzwakken door tarieven op te leggen op Europese goederen die gemaakt zijn van Chinese onderdelen, wat de economieën van de lidstaten ook zou kunnen schaden. Volgens Politico heeft de Europese Commissie al “substantiële vergeldingsplannen” voorbereid waarmee een nieuwe regering-Trump onder druk gezet kan worden om te onderhandelen als de VS aanzienlijke tarieven gaan heffen op goederen die uit de EU worden geïmporteerd.

Gevolgen voor het buitenlands beleid

De terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis zal ook gevolgen hebben voor het buitenlands beleid van de VS en de EU. Het is waarschijnlijk dat de overwinning van Trump zal leiden tot een verschuiving in het standpunt van de VS over de oorlog in Oekraïne en de steun aan de NAVO. Bovendien zal het waarschijnlijk een verschuiving veroorzaken in hoe de VS omgaan met de EU en omgekeerd.

Wat aan beide zijden van de Atlantische Oceaan al veel besproken is, is de mogelijke impact van een tweede presidentschap van Trump op het standpunt van de VS over de oorlog in Oekraïne en de steun van de VS aan de NAVO. Trump had op zijn eerste dag al verklaard dat hij een einde zou maken aan de oorlog in Oekraïne, maar heeft op het moment van schrijven nog geen duidelijk plan gepresenteerd over wat dit precies inhoudt. Dit heeft geleid tot vragen over hoe de steun van de VS aan Oekraïne eruit zal zien in een Trumpiaanse toekomst. Er bestaat angst voor een worst-case scenario waarin de VS hun hulp aan Oekraïne volledig stopzetten, waardoor er een gat in de steun ontstaat dat de EU moeilijk zou kunnen opvullen. Bovendien heeft Trump gezegd dat hij zou aandringen op een deal tussen Rusland en Oekraïne en zo binnen 24 uur het conflict beëindigt. Zo’n overhaaste deal zou heel goed kunnen uitmonden in een overeenkomst die Oekraïne enorm benadeelt en Rusland grondgebied zou kunnen opleveren.

Het is echter waarschijnlijk dat de VS Oekraïne zullen blijven steunen, maar op een andere manier. Volgens RadioFreeEurope wordt Mike Pompeo overwogen voor de functie van minister van Defensie. Pompeo heeft gepleit voor een leenprogramma van 500 miljard dollar om wapens te leveren aan Oekraïne, samen met de toetreding tot de NAVO. In de tekst van Project 2025, het 922 pagina’s tellende voorstel van de Heritage Foundation over hoe een presidentschap van Trump eruit zou moeten zien, staat dat “met betrekking tot Oekraïne, voortdurende betrokkenheid van de VS volledig betaald moet worden; beperkt moet blijven tot militaire hulp (terwijl Europese bondgenoten de economische behoeften van Oekraïne aanpakken); en een duidelijk gedefinieerde nationale veiligheidsstrategie moet hebben die geen Amerikaanse levens in gevaar brengt”. Met betrekking tot de toekomstige betrokkenheid van de VS bij de NAVO pleit Project 2025 voor een grotere lastenverdeling en een “transformatie van de NAVO zodat de Amerikaanse bondgenoten in staat zijn om de overgrote meerderheid van de conventionele strijdkrachten te leveren die nodig zijn om Rusland af te schrikken, terwijl ze voornamelijk op de Verenigde Staten vertrouwen voor onze nucleaire afschrikking, en een aantal andere capaciteiten, terwijl de Amerikaanse troepenmacht in Europa wordt verminderd”. Deze standpunten wijzen in de richting van een iets meer isolationistische VS, zonder een volledige terugtrekking van de Amerikaanse betrokkenheid als het gaat om steun aan Oekraïne en de NAVO. Dit zou echter resulteren in een situatie waarin de EU en haar lidstaten hun defensiecapaciteit en steun aan Oekraïne verder moeten uitbreiden.

Zoals eerder in dit artikel vermeld, zal de terugkeer van een Trumpiaanse VS gevolgen hebben voor de interactie tussen de VS en de EU en omgekeerd. Zowel Ursula von der Leyen als de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola, hebben Trump al gefeliciteerd met zijn overwinning en benadrukt dat de trans-Atlantische relatie tussen de twee partners behouden moet blijven. Tijdens het eerste presidentschap van Trump (2016-2020) verlaagden de VS de diplomatieke status van de EU-delegatie in de VS zonder enige waarschuwing van het niveau van een natiestaat naar dat van een internationale organisatie. Door deze statuswijziging was het minder waarschijnlijk dat de EU-delegatie zou worden uitgenodigd voor evenementen met hooggeplaatste Amerikaanse functionarissen, waardoor de diplomatieke toegang van de EU werd beperkt. Bovendien gaf het eerste Trump-presidentschap de voorkeur aan diplomatieke interactie met EU-lidstaten op individueel niveau in plaats van op EU-niveau. Dit zal waarschijnlijk terugkeren als voorkeursmethode van de VS voor diplomatieke interactie met de EU.

Mogelijke reacties van de EU

Hoe moet de EU reageren op de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis en een veel conservatievere Amerikaanse regering? De EU moet proberen de Trans-Atlantische relatie in stand te houden en tegelijkertijd erkennen dat de VS de komende jaren een steeds minder betrouwbare partner zullen worden, ook na het einde van Trumps ambtstermijn in 2028. De EU zal zich moeten aanpassen aan een Europa waar de VS minder betrokken en minder geïnteresseerd is naarmate de prioriteiten van de VS meer op de Stille Oceaan gericht worden. Dit betekent dat de EU haar samenwerking en ontwikkeling op het gebied van defensie zal moeten blijven verbeteren, zowel binnen als buiten de NAVO.

De EU zal ook haar strategie voor interactie met de VS moeten aanpassen. In de komende jaren kan het nuttig zijn voor de EU om zich als organisatie meer op de achtergrond te houden als het gaat om de interactie met de VS. In plaats daarvan zou de EU haar lidstaten moeten aanmoedigen om meer individuele contacten te onderhouden met hooggeplaatste Amerikaanse regeringsfunctionarissen, inclusief in het Congres, om haar belangen op bilateraal niveau tussen landen te behartigen. Op het gebied van handel zou de EU de VS moeten wijzen op de voordelen voor beide partijen van het trans-Atlantische handelspartnerschap en op de manier waarop de Trans-Atlantische relatie erin kan slagen de invloed van China te beperken door samen te werken.

Tot slot is het belangrijk om te erkennen dat de terugkeer van een Trumpiaans Amerika komt op een moment dat de EU al op een kruispunt staat wat betreft de eigen toekomst, zowel op het gebied van verdere uitbreiding als integratie. Hoewel het verleidelijk kan zijn om te verzinken in de angst voor wat een meer isolationistische VS zal betekenen voor het machtsevenwicht in Europa, kan dit ook een tijd van hoop en motivatie zijn voor de EU en haar lidstaten om samen te werken aan groei en versterking. Het zou kunnen zijn dat meer op eigen benen moeten staan, juist hetgeen is dat de EU nodig heeft om haar kracht op het internationale toneel te vergroten.

Viktoria deed eerder haar bachelor Languages and International Relations aan de University of Greenwich in Londen, Verenigd Koninkrijk. Momenteel studeert ze voor een master in European Union Studies aan de Universiteit Leiden.

Beeld: Shutterstock