The Games of the Small States of Europe: hét sportieve evenement dat niemand kent, maar wel zou moeten kennen.

Ruim een jaar geleden kwam ik tijdens mijn vakantie in Luxemburg terecht in het immens grote d’Coque Hotel, gelegen in het nationale cultureel- en sportcentrum. Waar ik me eerst nog verbaasde over de aanwezigheid van een dopingcontrolestation, een Olympisch zwembad, en een heuse indoor arena, was de verklaring hiervoor uiteindelijk maar al te logisch. Het complex bleek namelijk een Olympisch dorp. Echt waar! Precies op deze plek zijn in 2013 The Games of the Small States of Europe (GSSE) georganiseerd, oftewel de Olympische Spelen van de Europese Ministaatjes. Ik was ronduit verbaasd over het bestaan hiervan, en waarschijnlijk doet dit evenement ook geen belletje bij jou rinkelen. Wij zijn vast niet de enigen hierin. Zonde, want wist je dat de negentiende editie van de GSSE vorige week heeft plaatsgevonden op het Mediterrane eiland Malta? Des te meer reden om eens in het bestaan van de GSSE te duiken!

Van Andorra tot San Marino

De allereerste editie van de GSSE vond plaats in 1985 in het kleine, door Italië omringde landje San Marino. Het sportevenement werd (en wordt nog steeds) georganiseerd door de Nationale Olympische Comités (NOC) van de deelnemende landen, die allen onderdeel uitmaken van het Europese Olympische Comités. Het initiatief voor de GSSE kwam in 1981 van Bertie Muscat, oud-lid van het Maltese Olympisch Comités, tijdens een vergadering van het Internationale Olympisch Comités (IOC) in Baden-Baden, Duitsland. Onder aansturing van hem kwam Malta met de boodschap dat het een noodzaak voelde om iets te organiseren op sportief vlak, waarbij het mogelijk is om te concurreren met landen die hetzelfde niveau hebben.

Gedurende de Olympische Spelen komen sporters uit ministaatjes meestal niet zo tot hun recht. Vaak gaat het bij de kwalificaties al mis. Niet zo gek misschien, als je bedenkt dat ze moeten spelen tegen landen met miljoenen en miljoenen inwoners. De Olympische nummer 1-allertijden, de Verenigde Staten, hebben bijvoorbeeld 333.000.000 inwoners. Dat is nogal een verschil met de 500.000 van Malta. Bij de Olympische Zomerspelen van 2021 was San Marino overigens toch een grote winnaar. Het land heeft met drie medailles (twee zilver; schieten & worstelen, een brons; schieten), toen het hoogste aantal medailles per inwoneraantal (34.000 mensen) gescoord. Congratulazioni!   

Een voorwaarde om mee te mogen doen aan de GSSE is dat het land in kwestie minder dan een miljoen inwoners moet hebben. Op die manier krijgen alle landen een eerlijke kans om met medailles terug naar huis te gaan. De slogan van de GSSE 2023 is dan ook: ‘A chance for all to shine’. Op dit moment participeren Andorra, Cyprus, IJsland, Liechtenstein, Luxemburg, Malta, Monaco, Montenegro en San Marino aan het evenement. Vaticaanstad is sinds 2018 ook lidstaat, maar heeft – wellicht vanwege het lage inwoneraantal van nog geen duizend inwoners? – nog niet meegedaan aan de competitie. De Deense Faeröer-eilanden willen ook al een tijdje onder een eigen vlag deelnemen. Alle Scandinavische landen moedigen dit aan, behalve Finland gek genoeg. Ook is de eilandengroep erkend door acht Olympische internationale federaties, waaronder de FIFA. Aangezien de eilandengroep echter geen onafhankelijke staat is én daarmee ook geen lid van de EOC, is deelname aan de GSSE vooralsnog niet mogelijk. 

De GSSE vinden elke twee jaar plaats in een van de lidstaten, altijd eind mei en/of begin juni. Dit jaar was Malta dus aan de beurt voor de organisatie en voor de volgende edities kunnen we naar Andorra (2025) en Monaco (2027) afreizen. In 2021 werd de negentiende editie van de GSSE geschrapt, omdat het evenement overlapte met de (trainings)schema’s voor de Olympische Zomerspelen van 2020, die waren uitgesteld door de uitbraak van de coronapandemie. Gelukkig krijgt het Prinsdom uit de Pyreneeën dus in 2025 een nieuwe kans. 

Van atletiek tot zeilsport

Elke editie weer doen er bijna duizend atleten mee aan de GSSE, die zich focust op sporten uit de Olympische Zomerspelen. Dit jaar stonden er tien disciplines op het programma: atletiek, basketbal, judo, rugby 7s, zeilsport, schietsport, squash, zwemmen, tafeltennis en tennis. De sporten variëren afhankelijk van de vraag. Verschillende sporten die eerder wel onderdeel van het programma waren, zoals gewichtheffen, turnen, karate en synchroonzwemmen, zijn er dit jaar niet bij. Het is nog niet bekend welke sporten we bij de volgende edities kunnen verwachten. Het zou een mooie toevoeging zijn als er ook een GSSE-wintereditie plaatsvindt in de toekomst. 

De drie meest succesvolle deelnemende GSSE-landen aller tijden zijn IJsland (nummer 1), Cyprus (nummer 2) en Luxemburg (nummer 3). Andorra staat onderaan. Montenegro heeft een achterstand in te lopen, want het land staat op plek nummer 8. Toch is dat zo gek nog niet, want het land participeerde voor het eerst in 2011. Om te mogen meedoen, moeten sporters zich kwalificeren – net als bij de ‘grote’ Olympische Spelen. Voor veel sporters is het een eer om mee te mogen doen én zijn of haar land te kunnen vertegenwoordigen op een grootschalig evenement. Dat er een grote kans is op een medaille, zeker ten opzichte van tijdens andere sportwedstrijden, is natuurlijk helemaal mooi. 

Volgens Euronews noemen sporters het evenement graag ‘the tiny Olympics’. Dat komt niet alleen door de openingsceremonie mét vlaggenparade, speeches, optredens én het heuse GSSE-openingsnummer ‘Shine Your Light’ (luister hier) van de populaire Maltese artiesten Amber en AIDAN, maar ook vanwege de sfeer die er heerst. De IJslandse zwemmer Anton McKee, die meerdere jaren heeft meegedaan en in 2015 zelfs tien (!) medailles won, zegt: “Tijdens het hele proces van voorbereiden, racen en aanwezig zijn, straalt het de Olympische geest uit, en dat is wat het speciaal maakt”. Hij geeft aan het bijzonder te vinden dat atleten van landen die normaal ondervertegenwoordigd zijn, nu een kans krijgen om op te vallen. Dat was ook precies de intentie van Muscat toen hij zijn idee opperde. Hij wilde met de oprichting van de GSSE ‘de Olympische beweging én de idealen van de lidstaten promoten’. 

In de begintijd waren de GSSE nog een evenement waarbij meedoen belangrijker was dan winnen. Het ging om de sfeer, het evenement was ‘schattig’ en ‘kneuterig’, de medailles waren bijzaak. Inmiddels is dat wel anders. De topsportmentaliteit heeft de GSSE bereikt; sporters doen mee om te winnen. Het mooie is dat de GSSE ervoor zorgt dat ministaten sport meer zijn gaan waarderen. Atleten hebben een podium gekregen om zichzelf en hun sport te laten zien. Ze kunnen worden ontdekt door trainers, scouts en sponsoren, maar ook bij het grote publiek. De extra oefening door trainingen én door het evenement zelf werpt nu zijn vruchten af. Dat San Marino zo succesvol was tijdens de Zomerspelen van 2021, is misschien wel aan de GSSE te danken. 

Van 28 mei tot 4 juni 2023

Afgelopen week vond dus de negentiende editie van de GSSE voor de derde keer plaats in Valletta, de hoofdstad van het eiland Malta. De openingsceremonie vond plaats op het plein Floriana Granaries/Pjazza San Publiju. Het Maltese nationale televisiestation Public Broadcasting Services heeft het evenement gedurende de week live uitgezonden. Ook andere landen, maar niet allemaal, hebben (gedeeltes van) het evenement live uitgezonden. In de andere niet-deelnemende Europese landen is het evenement helaas opnieuw niet in het nieuws verschenen, noch zijn er (samenvattingen van) de wedstrijden uitgezonden. Wellicht logisch omdat de landen zelf niet meedoen, maar toch is het jammer. Hoe leuk was het namelijk geweest als we met z’n allen the underdogs van Europa hadden kunnen aanmoedigen? 

Om GSSE 2023 te kunnen volgen, waren we afhankelijk van verschillende sportwebsites die die liveblogs bijhielden of nieuwsartikelen over de wedstrijden deelden. Opvallend is dat de top-4 op het moment van schrijven net anders is dan voorgaande jaren. Momenteel staat Cyprus op de eerste positie, gevolgd door Malta, Luxemburg en IJsland. Gek genoeg staat middenmoter Liechtenstein dit jaar (tot nu toe) onderaan. Aangezien enkele finalewedstrijden nog moeten plaatsvinden, is het aan te raden om vooral nog even te checken wat de einduitslag is geworden! Wie weet maakt IJsland, tot dusver all-time nummer 1, ineens nog een sprong, bijvoorbeeld. 

Dat de GSSE ook dit jaar weer kon plaatsvinden komt vooral door de sporters en hun team, het Maltese Comité, sponsoren, de NOC’s en de EOC, maar ook door de vele vrijwilligers die hebben geholpen. Zij hebben een grote verantwoordelijkheid op allerlei vlakken en spelen hiermee een erg belangrijke rol. Sowieso hebben de GSSE een grote invloed op de organiserende landen. Toen Malta in 2003 voor het eerst het evenement hostte, werden er nieuwe faciliteiten opgebouwd die later een positief effect hadden op de sportcapaciteiten van het land – en niet alleen voor topsporters. Bovendien kunnen landen ook hun lokale cultuur en nationale identiteit promoten tijdens het evenement. In 2023 is de mascotte van de GSSE in Malta ‘Puka’, wat is afgeleid van Lampuki. Lampuki is de Maltese naam voor dorado, een vis die voorkomt in de Maltese wateren. 

De GSSE zijn in 1985 opgericht met het idee “een echte en sportieve competitie te starten, om de banden van vrede en vriendschap te ondersteunen, begrip, samenwerking en wederzijdse hulp te bevorderen, en overleg en uitwisseling van informatie en ervaring aan te moedigen”. Met de organisatie van de GSSE 2023 is dit doel opnieuw bereikt. Voor de toekomst zou het echter mooi zijn als er in de rest van Europa iets meer aandacht komt voor de GSSE – en dan vooral voor die sporters die we normaal gesproken helaas nog weleens over het hoofd zien, ondanks hun verbluffende prestaties. Zet 15 mei 2025 dus maar vast in je agenda!

Loes ter Horst doet de master Crisis and Security Management aan de Universiteit Leiden met een specialisatie in Governance of Crisis, nadat ze afgelopen zomer haar bachelor Liberal Arts and Sciences (hoofdrichting International Governance) behaalde.

Beeld: Shutterstock