Europa in het middelpunt.

Bij evenementen die Europa in het middelpunt van de belangstelling plaatsen, denkt men meestal aan de Champions League of het EK voetbal, waar clubs en landen strijden om de ultieme prijs; de kampioenstitel van het Europese voetbal. In de jaren vijftig van de vorige eeuw, hetzelfde decennium waarin eerder genoemde competities hun intrede deden, verenigden de diverse Europese nationale omroepen zich in de Europese Radio-unie (ERU). Het belangrijkste evenement dat de ERU in het leven geroepen heeft, het Eurovisie Songfestival, heeft Europa jaar na jaar samengebracht. Tegenwoordig wordt het songfestival wereldwijd uitgezonden en is het aantal deelnemende landen gestegen van zeven tot 39. Dit artikel zal een kort overzicht bieden van het festival en een aantal hoogtepunten aansnijden die Eurovisie zo uniek maken. 

De Oorspronkelijke Vorm

Eurovisie begon als een klein, pan-Europees evenement met als doel om muziek via de radio naar de mensen te brengen. De deelnemers kwamen samen in Zwitserland om muziek te spelen, voor diegenen die een radio tot hun beschikking hadden, om zo een avond van akoestisch entertainment te bieden. In tegenstelling tot de show van tegenwoordig kende dit evenement geen televoting en ook kreeg het geen aandacht van buiten Europa. De zeven deelnemende landen werden vertegenwoordigd door twee acts met liedjes van maximaal 210 seconden, tegenwoordig is dit veranderd naar een maximum van drie minuten. De Oekraïense act in 2017 illustreerde dit tijdslimiet door hun inzending op te voeren met een klok op de achtergrond die gedurende het optreden aftelde. 

Oorspronkelijk, zoals tussen 1955-1973 en 1976-1999 de regel was, moesten de deelnemers in hun nationale taal optreden. In 1968, tijdens het bewind van Franco, verving Spanje de persoon die het lied La La La zou zingen in het Catalaans voor iemand die het in het Spaans zou zingen. Hoewel er geen duidelijke reden is gegeven voor de afschaffing van de regel, is er een toename van inzendingen die geheel of gedeeltelijk in het Engels worden uitgevoerd. De meest ambitieuze meertalige inzending kwam in 2019 van Denemarken. Het nummer Love Is Forever werd zowel in het Engelse, Frans, Deens en Duits gezongen. Deze meertalige aanpak bleek succesvol en bracht Denemarken in dat jaar naar de grote finale.

Geen Politieke Uitlatingen 

Bij Eurovisie kan het uiten van een politieke mening of boodschap leiden tot hoge boetes en zelfs tot uitsluiting van deelname. Deze niet-politieke norm vormt de kern van de ERU. Volgens de regels van het songfestival mogen de omroep, de artiest of de tekst van het liedje geen politiek standpunt ondersteunen. De vertegenwoordiger van Wit-Rusland heeft dit jaar niet kunnen deelnemen omdat hij deze regel tot twee keer toe niet heeft nageleefd. Het is echter niet de eerste keer dat de ERU hiermee te maken kreeg. Toen Portugal en Spanje nog dictatoriale regimes kenden, heeft de ERU deze landen geen sancties opgelegd omdat, hoewel het ondemocratische regimes waren, noch de uitvoerende artiesten noch de omroep de regels hadden overtreden.

De Tegenwoordige Vorm

Het Eurovisie Songfestival van de 21ste eeuw heeft nog meer deelnemers in de mix gebracht, waarvan Australië toch wel de meest ongebruikelijke is. Hoewel het geen Europees land is, en ook niet echt in de buurt ligt, maakt de Australische omroep al vele jaren deel uit van de ERU en lijkt het songfestival ieder jaar ook goed bekeken te worden door de Aussies. Als Australië het songfestival zou winnen, zou de volgende editie zeer waarschijnlijk niet plaatsvinden in Australië, maar in een van de andere deelnemende landen. Dit doorschuiven van het recht tot organiseren is eerder gebeurd toen Monaco de winst binnen sleepte, maar geen geschikte locatie kon vinden. Het Verenigd Koninkrijk werd toen gevraagd om als gastheer op te treden. 

Al sinds 1975 wordt de huidige stemprocedure gebruikt om de winnaar te bepalen. Nadat elk deelnemend land zijn nationale stemmen heeft bekendgemaakt, is het de taak van de organisatoren van het evenement om de cruciale stemming, de stem van het publiek, bekend te maken. Zowel bij de nationale stemprocedure als bij de publieksstemming kunnen landen geen punten aan zichzelf toekennen. Zoals op talloze avonden in het verleden is gebleken, bijvoorbeeld bij het songfestival van 2019, kan de publieksstemming tot op het laatste moment nog tot een verrassende uitslag leiden.  

Opvallende Winnaars en Momenten

De kans is aanzienlijk dat wanneer je een karaokebar bezoekt, ABBA’s Waterloo op de lijst met opties staat om je longen bij uit je lijf te schreeuwen. Deze Zweedse inzending uit 1974 behaalde de eerste plaats in Brighton en nog decennia na deze zege is de band een groot succes. Wereldwijd is het lied bekend en wordt het door iedereen luidkeels meegezongen. Maar ABBA is zeker niet de enige act die na deelname wereldwijd bekendheid verkreeg. In 1988 werd het songfestival gewonnen door de Zwitserse inzending Ne partez pas sans moi, gezongen door een jonge, Canadese vrouw genaamd Céline Dion. Een soortgelijke tactiek, namelijk die van het sturen van een al bekend talent, wordt nog steeds toegepast. Zo is de inzending van San Marino dit jaar de Amerikaanse zanger Flo Rida en stuurde Finland in 2019 de bekende Finse DJ Darude. 

Een onmiskenbaar belangrijk element van het Eurovisie Songfestival is de deelname van vreemde en onconventionele acts die het vervolgens moeten opnemen tegen een meer traditionele pool van acts. In het recente verleden vielen de acts die het songfestival wonnen meestal binnen de categorie popmuziek, maar om de zoveel tijd springt er een nummer uit dat niet zozeer een traditioneel songfestival sausje over zich heen heeft. De meest bekende winnaar die niet binnen de popmuziek categorie viel, was de Finse band Lordi dat won met een hardrocknummer. Vergelijkbare acts volgden, zoals in 2019, toen IJsland een zelfbenoemde ‘antikapitalistische BDSM-band’ stuurde en een twaalfde plek behaalde, of Oekraïne die een drag performance toonde en daarmee een tweede plek verwierf. 

Tot slot heb ik een lijst gemaakt met de belangrijkste optredens van het Eurovisie Songfestival, die elk hun eigen stempel op de competitie hebben gedrukt.

De Oekraïense inzending van 2007 werd een publieksfavoriet omdat, hoewel het niet won, het liet zien hoe een drag queen het kon maken in Eurovisie. Het is een duidelijk voorbeeld van hoe een hilarisch dansje en uitgesproken drag performance kunnen uitgroeien tot een cult favoriet. 

De Moldavische inzending van 2010 werd vooral bekend door de saxofoonsolo die het nummer kenmerkt. Wanneer je de woorden ‘epic sax guy’ intikt op Youtube rolt daar een scala aan video’s uit waarvan de eerste in de rij al ruim 78 miljoen keer bekeken is. De saxofonist was zo bekend dat hij een comeback maakte met de Moldavische inzending van 2017. Het gebruik van een kenmerkend instrument is al vaker gedaan, maar de winnende Noorse inzending van 2009 behaalde door de vioolkunsten van zanger Alexander Rybak het meest ultieme resultaat. Hij won dat jaar het songfestival met het nummer Fairytale met de hoogste score ooit behaald.

In 2012 bestond de Russische inzending uit een groep Russische baboesjki (oma’s) om te laten zien dat deelnemers van alle leeftijden welkom zijn op het songfestival. Hoewel hun optreden minder stunts en dans bevatte, werd het optreden van de Boeranovskije Baboesjki door kijkers van alle leeftijden goed ontvangen.

In 2015 was het Zweden die door middel van technologie de show stal. Måns Zelmerlöw tilde Eurovisie naar een nieuw niveau met zijn visueel indrukwekkende performance. Vergelijkbare acts, zoals Sergej Lazarev uit Rusland, hebben deze aanpak gevolgd door ook visuals bij hun optreden in te zetten. Helaas is het hem niet gelukt om hetzelfde succes als zijn Zweedse voorganger te behalen. 

In 2016, nadat Måns een jaar eerder de overwinning binnensleepte, was het de beurt aan Zweden om het songfestival te organiseren. Het land kreeg het dat jaar voor elkaar om een van de meest memorabele Eurovisie-optredens te produceren, maar niet met hun eigen inzending zoals je zou verwachten. De tussen-act van de presentatoren bracht alle belangrijkste gebeurtenissen van Eurovisie tot dan toe samen door alle deelnemers uit het verleden in een mix samen te voegen. De acts die bij dit nostalgische optreden betrokken waren mochten dan wel tegen elkaar hebben gestreden in het verleden, maar nu kwamen ze allemaal samen om Europa en Eurovisie te vieren. 

Eurovisie 2021

Het Eurovisie Songfestival brengt artiesten uit heel Europa, en zelfs daarbuiten, samen voor een week vol muziek. Dit jaar vindt deze bizarre, maar ook wonderbaarlijke, show voor het eerst sinds 1980 plaats in Nederland. Zoals de meeste evenementen in het jaar 2020, werd ook het songfestival voor het eerst afgelast. Nu de wereld langzaam uit de pandemie aan het kruipen is, biedt dit vreugdevolle evenement een gelegenheid om het naderende eind van deze tijd te vieren. In een volgend artikel zal ik vooruitblikken op het Eurovisie Songfestival van 2021 en de mogelijke acts om naar uit te kijken, áls ze de grote finale op 22 mei weten te behalen.

Finn McCartney heeft eerder zijn bachelor behaald in Europese Studies aan de Universiteit van Amsterdam, met als afstudeerrichting Europese Economie. Momenteel is hij bezig met zijn master Europees Beleid aan de UvA.

Beeld: Shutterstock