“Als kleine partij zijn we eigenlijk erg efficiënt in het bereiken van onze doelen.”

Een interview met de lijsttrekker van de Piratenpartij Matthijs Pontier over de Europese Verkiezingen later deze week. Dit zijn Matthijs zijn belangrijkste ambities en de speerpunten.

Matthijs Pontier is lijsttrekker voor de gecombineerde kieslijst van de Piratenpartij en De Groenen. Het is de tweede keer dat hij lijsttrekker is, in 2014 was hij dat ook al – toen voor alleen voor de Piratenpartij. De Piratenpartij is als kleinere partij niet de eerste partij die bij de meeste mensen opkomt wanneer zij politiek actief willen worden. Toch voelde dat voor Pontier aan als een natuurlijke keuze.

De 39-jarige Amsterdammer is politiek betrokken geraakt vanuit zijn achtergrond als wetenschapper. Hij was daar veel bezig met ethiek, vooral op het gebied van technologie, een thema dat ook bij de Piratenpartij centraal staat. Verder was hij actief op het gebied van drugsvoorlichting, waardoor hij onder andere zag wat de negatieve invloed van repressief drugsbeleid was op de volksgezondheid. Ten slotte houdt Matthijs zich al voor een langere tijd bezig met democratische vernieuwingen.

Een nieuw tijdperk voor vrijheid en technologie

De aanslagen van 11 september 2001 op de Twin Towers (9/11) markeerden een belangrijk moment voor Pontiers belangstelling voor burgerlijke rechten in technologie en veiligheid: 

“Na de aanslagen […] werd toen gezegd, ‘dit zijn aanslagen op onze vrijheid’. Als gevolg daarvan werden allerlei vrijheden ingeperkt en werden burgerrechten ook beperkt […]. Ik vond dat een hele rare reactie. Dat doet precies het tegenovergestelde van wat je zou willen van een vrije democratie.” 

Destijds schreef hij naar aanleiding van deze gebeurtenissen artikelen en werd hij actief op sociale media op het gebied van burgerrechten en privacy.

Vanuit zijn interesse in deze thema’s werd Pontier door verschillende politieke partijen uitgenodigd om een praatje te houden, maar uiteindelijk had hij toch de beste klik met de Piratenpartij. In 2013 werd hij hier politiek actief en een jaar later behaalde de Piratenpartij een zetel bij de gemeenteraadsverkiezingen van Amsterdam. Na 2014 gingen de Piraten een samenwerking aan met De Groenen in Amsterdam. Beiden zijn kleine partijen, maar deelden grotendeels dezelfde visie. Waar de Piratenpartij meer de nadruk legt op technologie, legt De Groenen meer nadruk op milieu en biodiversiteit. Anders dan andere partijen die het milieu centraal stellen, leggen De Groenen ook een nadruk op persoonlijke vrijheid. “Een beetje die oude hippie vibe”, aldus Pontier. De nadruk op vrijheid sloot erg aan bij de Piratenpartij. In 2015 werkten de Piratenpartij en De Groenen voor het eerst samen tijdens de waterschapsverkiezingen. Het bleek een vruchtbare samenwerking: “We hebben in het waterschap voor het eerst een zetel behaald […] en sindsdien hebben we wel vaker gezamenlijk aan de verkiezingen meegedaan”. Matthijs beklede die zetel in 2015 namens de Groenen en is zelf ook al een tijdje lid van de Groenen. Ook voor de huidige Europese verkiezingen staan de Piratenpartij en de Groenen weer samen op de lijst.

Campagnevoering en (internationale) samenwerking

Pontier heeft tijdens verschillende verkiezingen campagne gevoerd, zowel voor de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen, de waterschapsverkiezingen als voor de Europese verkiezingen. De overeenkomst met de waterschapsverkiezingen en de Europese parlementsverkiezingen is dat er voor beide verkiezingen relatief weinig media-aandacht is:

“Er is meer voor nodig om mensen überhaupt goed te informeren.” 

Daarnaast merk je een duidelijk verschil tussen lokale en nationale campagnes in de organisatie van de campagnevoerders. Als je als campagnevoerders dicht bij elkaar woont gaat de samenwerking makkelijker dan wanneer je verspreid bent over het land. 

Voor de Europese verkiezingen geldt dus dat zowel het informeren van de kiezers als het organiseren van de campagnes uitdagingen met zich meebrengen. Ondanks de verschillen ziet Pontier ook dat samenwerking de Piratenpartij sterker kan maken, zowel met de Groenen als samenwerking op internationaal niveau. De Piratenpartij werkt al sinds de oprichting internationaal samen met Piratenpartijen door heel Europa: 

“Volt wil nog weleens zeggen dat ze de eerste pan-Europese partij zijn, maar dat is niet zo. Dat zijn wij.”

De samenwerking met Europese Piratenpartijen zie je terug in de campagne. “We ondernemen ook gezamenlijke activiteiten voor de campagne. We hadden bijvoorbeeld een [kick-off weekend] met alle Europese piratenpartijen […] voor onze gezamenlijke campagne. [We hebben] een gezamenlijk verkiezingsprogramma dat geratificeerd wordt door de verschillende [Europese] Piratenpartijen. [Het verkiezingsprogramma] wordt bij ons bottom-up vormgegeven. Iedereen die actief is binnen een Piratenpartij kon meeschrijven aan dat Europese programma.” 

Volgens Pontier verloopt de samenwerking over het algemeen soepel omdat er sprake is van een gezamenlijke visie met dezelfde kernpunten die boven alles staan. Denk hierbij aan “burgerrechten in het digitale tijdperk, democratische vernieuwingen, meer directe democratie, transparant bestuur, corruptiebestrijding en vrije informatie”. Wat de Europese Piratenpartijen verbindt, zowel met elkaar als met hun bondgenoten in de Europese parlementsfractie de Groenen/EVA, is volgens Pontier voornamelijk een “toekomstgerichte visie en vergroening”.

Toch zijn er ook wel regionale verschillen. Over het basisinkomen is bijvoorbeeld discussie geweest. In Nederland zijn veel partijleden daar bijvoorbeeld positief over, maar in landen als Tsjechië herinnert het voorstel voor een basisinkomen de lokale Piraten vooral aan het communistische verleden. Zeker onderwerpen die minder aan de kernpunten van de partij raken staan vaker ter discussie door dit soort regionale verschillen. Voor Pontier is het van belang dat de Europese burger een goede basis heeft voor sociale zekerheid. Hoewel het omstreden basisinkomen hier een belangrijke rol in kan spelen, benadrukt hij dat ook goede publieke voorzieningen en openbaar vervoer hieraan kunnen bijdragen.

“[Als kleine partij] zijn we eigenlijk heel erg effectief in het bereiken van onze doelen. Vote Watch heeft bekeken ‘welke Europarlementariër is het meest effectief op het gebied van digitale zaken?’ “Dat was Patrick Breyer, die verkozen is vanuit de Duitse Piratenpartij in het Europees Parlement.”

Die effectiviteit is tevens terug te zien in de samenwerking met andere partijen. De samenwerking met de Groenen gaat goed omdat er een aantal standpunten zijn “die wel echt Piratenpartij standpunten zijn, maar die ook op een bepaalde manier erg groen zijn”. Het recht op repareren is bijvoorbeeld niet alleen duurzaam, maar raakt o “heel erg aan onze kern,” zegt Pontier. Zijn standpunt is “dat jouw spullen echt van jou zijn, en dat je ook geen digitale sleutel op digitale producten hebt.”

Een democratische regulering van misinformatie

In een wereld waar technologie een steeds grotere rol speelt en de informatie-economie hand-in-hand gaat met misinformatie neemt de Piratenpartij een duidelijk standpunt in: 

“Goede informatievoorziening is essentieel in een democratie. […] Mediageletterdheid is iets waar we [als Piratenpartij] al van begin af aan op hameren.” 

Pontier ziet in de strijd tegen misinformatie bovendien een rol voor het onderwijs: “Wij zien goed onderwijs als essentieel onderdeel van de democratie. Daarom zien we onderwijs tot op het hoogste niveau als een basisrecht en willen we onderwijs eigenlijk gratis maken.” Een onderwijssysteem dat voor iedereen toegankelijk is, is volgens Pontier niet vanzelfsprekend. “[Betaald onderwijs] kan er voor zorgen dat mensen uit een bepaalde sociale klasse of uit een bepaalde cultuur niet meer gaan studeren, omdat ze daarvoor geen lening aan willen gaan.”

Naast onderwijs is er ook over de regulering van sociale media veel discussie. Volgens Pontier is dit echter erg complex: 

“Je wilt [de regulering van sociale media] in ieder geval niet overlaten aan sociale media platforms zelf. Dan laat je de mogelijkheid bestaan voor een businessmodel dat erop gebaseerd is dat misinformatie die clickable is door algoritmes omhoog wordt gestuwd, waardoor [internetgebruikers] juist geconfronteerd worden met die misinformatie.” 

De EU verkent nu opties voor uploadfilters. De Piratenpartij is hiertegen, omdat er dan van bovenaf door wat hij noemt “automatische censuurmachines” bepaald wordt wat misinformatie zou zijn en wat niet, nog voordat de informatie überhaupt geplaatst is, zonder dat een mens daar naar kijkt. 

In plaats daarvan “willen [de Piraten] op zijn minst dat de algoritmes transparant zijn”. Verder is de Piratenpartij “er eerder een voorstander van om te kijken welke informatie is toegestaan volgens de wet en dat informatie die niet wettelijk toegestaan is, gewoon door mensen verwijderd wordt, [in plaats van weggefilterd]. De Piratenpartij wil voorkomen dat er een soort Ministry of Truth komt waar “de overheid gaat bepalen wat misinformatie is en wat niet”.  De overheid kan volgens Pontier immers een bepaald belang hebben bij het reguleren van informatie. Ze zien meer in een model waarin de gemeenschap zelf, dus mensen die op de mediaplatforms actief zijn, bepalen welke informatie onjuist is. Dit is “vergelijkbaar met hoe dat bij Wikipedia gaat”. Een andere optie is “een onafhankelijk instituut dat in ieder geval geen belang heeft bij het markeren van informatie als waar of niet waar”.

Toegankelijkheid van data en transparantie van Europese instituties

Pontier benadrukt het belang van toegankelijke openbare informatie:

 “Als je het hebt over transparant bestuur en […] open data, is data openbaar maken alleen maar stap één;  het moet ook goed doorzoekbaar zijn. […] Dat is hoe we in het algemeen naar bestuur kijken. [De Piratenpartij wil] alles openbaar hebben op een manier dat je [de informatie die je zoekt] goed kan vinden.” 

Gebrekkige toegang tot data is volgens Pontier een probleem bij gemeentes in Nederland, maar ook op Europees niveau wil de Piratenpartij hier verbeteringen in aanbrengen, al benadrukt Pontier dat er nog een lange weg te gaan is.

Op Europees niveau heeft de Piratenpartij een bijdrage geleverd aan het transparant maken van lobbycontacten en anti-corruptiemaatregelen in de EU. Zo is er een begin gemaakt aan een transparantere lobby met de verplichte registratie voor EU-lobbyisten. Met de toenemende Russische dreiging in het Europese Parlement zijn anti-corruptiemaatregelen zeer actueel. Transparantiemaatregelen richten zich onder andere op openbare informatie over activiteiten en uitgaven van Europese parlementsleden en op het Europese Hof van Justitie. Verder zijn er anti-corruptiemaatregelen getroffen tegen fraude in landbouwsubsidies.

Drugsbeleid: liberaal beleid voor meer controle

Een thema wat minder hoog op de Europese agenda staat deze verkiezingen is het drugsbeleid. Toch zien Pontier en de Europese Piratenpartijen het belang hiervan in. De war on drugs woedt voort, met Nederlands als duidelijk voorbeeld, en een efficiënt beleid beïnvloedt de gezondheid en sociale structuur van Europa. Pontiers ervaring met drugsbeleid kan volgens hem dan ook zeker van pas komen in het Europees Parlement. 

“We streven in feite naar legalisering en regulering van alle drugs. Naarmate een drug gevaarlijker is, wil je de beschikbaarheid ervan beperken. Dat betekent dus ook dat je het niet overlaat aan een criminele markt.” 

Een eerste stap zou de regulering van cannabis zijn, omdat er nog niet genoeg politiek draagvlak is voor meer omstreden drugs. Afhankelijk van het succes kan er vervolgens worden gekeken naar “medicinaal gebruik van psychedelica”. Volgens Pontier is het vergezicht niet zo onrealistisch als het misschien klinkt. Mikuláš Peksa, een Tsjechische piraat in Europees Parlement, heeft een interparlementaire groep over cannabis opgericht. “Je ziet in ieder geval wel dat in verschillende Europese landen het cannabisbeleid al wat vrijer wordt, dat er in Duitsland bijvoorbeeld wel echt stappen zijn genomen om cannabis beter te reguleren.” Ook stelt Pontier dat er vanuit de wetenschap steeds meer bewijs komt voor de voordelen van veilig gebruik van psychedelica ter ondersteuning van therapie, al is dat alleen onder professionele begeleiding en niet ter zelfmedicatie. Op de lange termijn denkt Pontier wel dat er zo misschien meer ruimte komt voor het recreatief gebruik van MDMA, de werkzame stof van XTC. Hierbij geldt natuurlijk dat gebruikers juist geïnformeerd moeten worden.

Jonge stemmers en progressief beleid

Volgens Pontier zouden jongere stemmers voor de Piratenpartij moeten stemmen, omdat deze partij bezig is met thema’s die onder jongeren spelen. “Als het gaat over drugsbeleid, cultuur en concertkaartjes, toegang tot media zoals films en muziek, dan kijken wij daar heel erg naar.” Niet alleen voor jongeren, maar voor de consument in het algemeen moeten zaken als “muziek, films, goede informatie en cultuur goed toegankelijk zijn”. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan betaalbare concerten.

Volgens Pontier sluit een vrijzinnig drugsbeleid ook aan bij wat belangrijk is voor jongeren, evenals toegang tot (gratis) onderwijs, wat de Piratenpartij als een basisrecht ziet. Pontier benadrukt dat de Piratenpartij een progressieve partij is –  voor het klimaatbeleid, diversiteit en mensenrechten. 

“Als jongeren meer [Piratenpartij] stemmen dan kies je ook voor een progressief klimaatbeleid, voor een beleid waarin iedereen zichzelf kan zijn.”

Eerste 100 dagen: een vooruitblik

Op de vraag wat er de eerste 100 dagen op de planning, mocht hij worden verkozen, geeft Pontier een eerlijk antwoord. 

“Mijn ervaring is dat als je politiek verkozen bent, je de eerste 100 dagen bezig bent met ‘wat is mijn rol? Met wie ben ik samen verkozen? Met welke mensen heb ik in de praktijk te maken?’”

Wel ziet hij voor zich dat hij zich eerst zal focussen op digitale rechten. Dit zijn zowel mensenrechten in een digitaal tijdperk, als democratische vernieuwingen en een transparant bestuur. Drugsbeleid blijft voor Pontier een van de punten waar hij vanuit zijn persoonlijke ervaring als vrijwilliger bij Unity drugsvoorlichting en huidige rol als bestuurder bij de Stichting Drugsbeleid veel affiniteit mee heeft. Dat Pontier samenwerking zo hoog in het vaandel heeft is niet alleen logisch, maar ook enorm belangrijk. Een sterk, transparant en democratisch Europa kunnen we niet alleen bouwen, dat doen we samen.

Luna Verbaas is een afgestudeerd bachelor student Liberal Arts and Sciences aan de Universiteit Utrecht met een specialisatie in Internationale Betrekkingen in Historisch Perspectief en Filosofie, Politiek en Maatschappij.

Anoek Zijderveld heeft een master in Internationale Betrekkingen en een bachelor in Politicologie. Momenteel werkt zij als adviseur in de publieke sector.

Beeld: European Pirate Party